Een straatje om deel 1 en 2

Onderstaande 2 artikelen zijn letterlijk overgenomen uit de door de Heemkundekring uitgegeven Periodieken, de nummers 9A en 13, respectievelijk dd najaar 1986 en december 1988. De auteurs voor deel 1 waren J. van Geel en P. van Haperen en voor deel 2, A. van Geel, P. van Haperen en J. Koenen.

Een straatje om (1) 

Plattegrond van het besproken gebied.

Wij nodigen u uit om samen met ons een wandeling te maken in de naaste omgeving van de nieuwe schouwburg (zie bovenstaande plattegrond). Daarbij zullen wij extra aandacht schenken aan de namen van de straten, die wij doorlopen. Tevens zullen wij proberenu een zo nauwkeurig mogelijk beeld te geven van de situatie rond de schouwburg in het begin van deze eeuw (bedoeld is de 20ste eeuw, webmasters).

Als we de schouwburg verlaten, slaan we rechtsaf de Kerkstraat in. De naamgeving van deze straat zal voor iedereen wel duidelijk zijn. Aan het einde van de Kerkstraat kijken we naar rechts tegen het Tongerlohuis aan.



Dit gebouw werd in 1762 door de Norbertijen van Tongerlo, de zgn Witheren, vanwege hun wit habijt, gebouwd als pastorie. In 1970 werd het aangekocht door de gemeente. In de jaren 1972 – 1974 werd het gerestaureerd. Thans zijn er de Gemeentelijke Archiefdienst, het museum de Ghulden Roos en een ruimte voor exposities gehuisvest. Zoals u ongetwijfeld reeds vernomen hebt, wordt in deze ruimte een dezer dagen ( in 1986, webmasters) naar aanleiding van de opening van de nieuwe schouwburg een tentoonstelling onder de naam “In en om De Kring” door de Heemkundekring Roosendaal en Nispen georganiseerd.


We vervolgen onze wandeling en slaan linksaf. We komen dan op de Bloemenmarkt. De oorspronkelijke naam was Paardenmarkt, daarna werd het Varkensmarkt naar de op maandagen daar gehouden markt. In 1920 werd deze naam op verzoek van enkele bewoners, die de naam Varkensmarkt niet in overeenstemming vonden met hun status, veranderd in Bloemenmarkt. De deskundigen zijn het er evenwel nog niet over eens of er ooit een bloemenwinkel gestaan heeft of niet.

Op de Bloemenmarkt kijken we even om ons heen. Aan de linkerzijde zien we de Ned. Hervormde Kerk, een waterstaatskerk die dateert uit het jaar 1810. Tegen de kerk aangeleund ligt het oude kostershuisje.

Op de Bloemenmarkt begonnen de broeders van Oudenbosch in 1865 hun eerste school. In 1870 werd de school verplaatst naar de Vughtstraat, maar moest enkele jaren geleden plaats maken voor de bouw van het Stadskantoor.

Bij het hoekpand aan de linkerzijde van de Bloemenmarkt, tegenover de firma v. Leeuwen, de oudste boekenwinkel van Roosendaal, gevestigd in november 1853, gaan we linksaf en komen we op het huidige Tongerloplein. Rechts zien we de St.-Janskerk, eveneens een waterstaatskerk van 1839. De toren dateert uit de 16e eeuw.

Het Tongerloplein heeft een hele geschiedenis achter de rug. Rond 1900 heette het Kerkplein. Het was omhaagd weiland, dat dienst deed als kerkhof. Behalve dit kerkhof bevonden zich er tevens een godshuis, een kapel en een woning (Een godshuis was een verblijf voor zeer arme mensen).

Naast de St.-Janskerk, waar nu met Kerstmis de kerstgroep opgesteld staat, stond vroeger een H. Hartbeeld. Het was in de beginjaren dertig de bedoeling van het toenmalige college van B. en W. achter de St.-Janskerk een ruim plein te creëren, dat dienst zou kunnen doen als ruimte voor processies, markten en als parkeerplaats. Daartoe moest het godshuis, de kapel en de woning gesloopt worden. Het was een onderdeel van een groots projekt van de gemeente, dat diende om de werkloosheid in Roosendaal terug te dringen. Van de 22.000 inwoners waren er 700 werkloos!!!

In 1935 werd dit plan uitgevoerd. Het eerder genoemd H. Hartbeeld verplaatste men naar de achterzijde van de kerk. De naam van het plein veranderde op dat moment in H. Hartplein.

Inmiddels is dit H. Hartbeeld verder verplaatst naar de H. Hartkerk aan de Gastelseweg.

In 1935 werd het straatje tussen Bloemenmarkt en Kerkstraat omgedoopt tot Wasservasstraat, ter nagedachtenis aan Jonkvrouwe Maria van Wasservas, de stichteres van het godshuis. In dit straatje, dat inmiddels zijn naam weer is kwijtgeraakt, vinden we tegenwoordig de vismarkt.

Aan de andere zijde van het plein lopen we, evenwijdig met het vroegere Wasservasstraatje, richting Oude Markt. Ook dit straatje heeft zijn eigen naam verloren en maakt nu deel uit van het Tongerloplein.

Bij apotheek Van den Bergh, voorheen Steijns, gaan we linksaf de Raadhuisstraat in. Genoemde apotheek dateert van 1912 en in dit pand was daarvoor café “Het Huis van Negotie” gevestigd.

De Raadhuisstraat heette tot 1949 Achterstraat. Aan de linkerzijde zien we na huisnummer 3 een gevelpoort met opschrift : “Firma Jos de Bruin, Wijnkoperij en Distilleerderij, opger. 1879”.

Iets verder passeren we de plaats waar de tabaksfabriek Van de Biggelaar staat (of stond). Het is het alleroudste bedrijf van Roosendaal nl. van 1823.

Hierna gaan we de eerste straat links en komen weer in de Kerkstraat. Dit gedeelte van de Kerkstraat tot de Nieuwstraat heette eertijds St. Annastraat.

Kwakkelkooi, met op de achtergrond “Van de Biggelaar”
Kwakkelkooi

Het was een bouwvallig complex huizen, dat in 1935 in slopershanden viel binnen het kader van het reeds eerder genoemde werkloosheidsprojekt.

De afbraak van deze huisjes moest er toe leiden, dat de toegankelijkheid tot “De Katholieke Kring” verbeterd zou worden. De schouwburg draagt tijdens de karnavalsdagen de naam van genoemde afgebroken huisjes.




Inmiddels zijn we ook het Kuiperstraatje gepasseerd. Dit straatje is de verbinding tussen de Kerkstraat en de Raadhuisstraat en loopt gedeeltelijk achter het politiebureau door.

Kuiperstraatje



Als we nog iets verder wandelen, staan we weer voor de schouwburg. Wij hopen, dat deze wandeling op papier u niet te veel heeft vermoeid heeft en dat u ons een volgende keer weer wilt volgen.

Met dank aan het personeel van de Gem. Archiefdienst.
A. van Geel
P. van Haperen

Geraadpleegde bronnen:
Jaarboek no. 8 De Ghulden Roose
Verslagen raadsvergaderingen 1932 – 1936
De Grondwet 1935









Een straatje om (2)

Markt

We beginnen onze wandeling op de Markt bij het oude raadhuis. De naam Markt is ontleend aan het middeleeuwse recht van Roosendaal op een wekelijkse warenmarkt. Het betrof de handel in: levensmiddelen, textiel, jenever, wijn en bier. De beide laatste dranken vonden vooral aftrek bij de gegoeden. De Markt is hoger gelegen dan de direkte omgeving. Daarom zijn het raadhuis, de eerste kapel en de latere kerk alsmede herenhuizen hieraan gebouwd. De gewelven van het raadhuis dateren vóór 1534. De huidige staat van het pand is na verscheidene verbouwingen, o.a. in 1898 en in 1975, tot stand gekomen. Wegens ruimtegebrek verhuisde de gemeentesecretarie van Markt 1 naar het voormalige huis van de familie V. van Gilse – van Loon, Markt 54 in 1936.



Vughtstraat

Achter dit pand lag een grote tuin, die toen opengesteld is als het Emile van Loonpark. De tuin was op gezette tijden toegankelijk voor belangstellenden. Dit openstellen had ook belastingvoordeel voor de familie Van Gilse. Aan de overzijde van de straat bevond zich de bank van de Gebroeders Van Gilse, thans de Algemene Bank Nederland (nu ABN-AMRObank, webmasters). Het oudste pand van Roosendaal en Nispen is Markt 69, tegenwoordig de bar-bodega “Cleyne Cat”, daterend van de zeventiende eeuw. Aan deze zuidzijde treffen wij tevens het voormalige kantoor van de Posterijen, Telegraaf- en Telefoondienst, nu PTT-Personeelsgebouw, met een bijzondere gevel aan. Vanaf de de Markt gaan we rechtsaf de Stationsstraat in. Van 1854 tot 1907 was links vooraan het eerste Roosendaalse stationsgebouw gesitueerd. Daaraan heeft de Stationsstraat de naam te danken. Wij vervolgen onze wandeling en slaan rechtsaf de Vughtstraat in. Vroeger heette dit het Stationsplein. Bij de aanleg van het nieuwe Stationsplein kreeg het de naam Oranjeplein. Het wooncomplex Uniestede was vroeger een gebouw, genaamd de Unie, waar Roosendalers van de toonkunst genoten.

De verbindeing tussen de Stationsstraat en Vughtstraat heette de Oude Vughtstraat. De betekenis van vught is “drassig gebied”, liggend aan de andere kant van de spoorlein. In de Vughtstraat staan thans nog fraaie herenhuizen. A. Coenen, burgemeester van 1893 – 1932, woonde hier, evenals notaris Van Liebergen. Rechtsaf gaan we de Domineestraat in. De Domineestraat dankt de naam aan het woonhuis van de Nederlands Hervormde predikant vanaf 1611. De oorspronkelijke woning is in de negentiende eeuw vervangen door de huidige panden genummerd 9-11.

Domineestraat

Via de huidige Bloemenmarkt, reeds aangeduid in “Een straatje om (1)”, gaan we verder naar de Molenstraat, vroege wel geheten het Nieuwdorp. De naam is ontleend aan de in 1905 afgebrande Kalsdonkse molen, in de volksmond van Broos. De Molenstraat was van oudsher een der belangrijkste toegangswegen naar het Roosendaalse centrum. De fraaie woningen en bedrijfspanden werden om die reden hieraan gebouwd. Daardoor kreeg die straat de funktie van trekpleister voor wandelaars. Wij wandelen voorbij het kantoor van het Brabants Nieuwsblad. Van 1870 – 1942 heette deze krant De Grondwet. De oprichter J. van Poll Suykerbuyk van diens voorloper de Roosendaalse Courant (1862 – 1869), was eigenaar van de bekende Roosendaalse drukkerij.





Dan blijven we even stilstaan bij de winkelgalerij Hogestede. De meeste lezers herinneren zich wel het zusterklooster, dat het karakter van dit gedeelte van de Molenstraat bepaalde. Het negetiende-eeuwse pand diende als zustergemeenschap en “pensionaat voor jonge jufrouwen”, of kostschool. Na de sloop daarvan in 1976 is hier Hogestede gebouwd.

Vervolgens passeren we links een thans doodlopend straatje na de bakkerij van Augustijn. Dit is de Schoolstraat, zo geheten naar de toegang tot diverse scholen, die deel uitmaakten van het kloostercomplex. Vroeger verbond de Schoolstraat de Molenstraat met de Kloosterstraat.

Molenstraat

Wij lopen naar de verkeerslichten en slaan linksaf de Burgemeester Prinsensingel in. Door een bombardement in 1940 op Roosendaal is deze verbindingsweg nog in de Tweede Wereldoorlog aangelegd kunnen worden en eerst Binnensingel genoemd. Na de bevrijding is de weg, die wij volgen, genoemd naar de opvolger van burgemeester A. Coenen. De eerste straat links is de Kloosterstraat. De naam van de Kloosterstraat is ontleend aan het zustercomplex. In deze straat bevonden zich de meeste bijzondere scholen voor rooms katholiek onderwijs, o.a. het Gertrudislyceum en de Mariaschool voor Middelbaar Uitgebreid Lager Onderwijs. Tussen de basischool Jeroen Bosch en het Stadskantoor lag de Bloemstraat, genoemd naar een Roosendaalse familie. Via de Domineestraat links en de Bloemenmarkt rechts gaan we naar de Markt terug.

P. van Haperen
A. van Geel
J. Koenen