In het West Brabants Archief is een document uit 1557 van het Rechterlijk Archief opgeslagen, waarin sprake is van de “Vrijheijt van Rosendale”.
Nadat in 1268 de naam Rosendale voor het eerst werd genoemd, ontwikkelde zich daar in hoog tempo landbouw, scheepvaart en turfnijverheid. Van oudsher behoorde Roosendaal tot het hertogdom Brabant, dat weer was onderverdeeld in steden, dorpen, heerlijkheden en vrijheden. Door die ontwikkeling werd aan Roosendaal door Willem I van Oranje, als heer van Roosendaal, een aantal eigen privileges en rechten verleend, zoals het houden van een weekmarkt, vrijdom van accijns en verplichte hand- en spandiensten. Het lokale bestuur trad ook op als zelfstandige rechtbank. Vanwege die privileges en voorrechten mocht Roosendaal zich een Vrijheijt noemen.
Op 26 september 1979 werd in Roosendaal de Heemkundekring Roosendaal en Nispen opgericht. De Heemkundekring groeide voorspoedig uit en telde begin 2019 al meer dan zevenhonderdvijftig leden. Vanaf de oprichting was er geruime tijd geen eigen verenigingsruimte. Aanvankelijk werd er vergaderd in de huiskamer van een bestuurslid, in een zaaltje van een plaatselijk café of de personeelskamer van een school. Vanaf 1989 betrokken we een kantoortje bij de paters van het Mill Hill College. Na vijf jaar kwam hieraan een einde, omdat de paters Roosendaal verlieten. In 1994 vond de Heemkundekring na de sloop van genoemd College onderdak in de drukkerij-afdeling gevestigd in de kelderruimtes van het Da Vinci College (voorheen de LTS): De Heemkelder.
Omdat ook dit schoolgebouw in 2012 een andere bestemming kreeg, ontstond de noodzaak naar andere huisvesting uit te zien. Op voorspraak van de Zusters Franciscanessen van Mariadal kregen wij door de Provincie Noord-Brabant een aantal ruimtes toebedeeld in het voormalige klooster Mariadal aan de Vincentiusstraat. In dit historische en monumentale gebouw beschikten wij over een ideale -zij het tijdelijke- huisvesting. Door de herbestemming van dit complex werden we in 2019 genoodzaakt wederom onze koffers te pakken. De Gemeente Roosendaal biedt een aantal verenigingen de mogelijkheid zich te vestigen in een voormalig schoolgebouw. Wij betrekken een aantal ruimtes in het Cultuurhuis Bovendonk.
In 1992 kreeg Nispen haar eigen Heemkundekring en werd in 1995 onze naam veranderd in Heemkundekring De Vrijheijt van Rosendale. In onze Heemkundekring zijn naast het bestuur en een groot aantal vrijwilligers ook een aantal werkgroepen actief, die zich verdienstelijk maken bij de jaarlijkse activiteiten, de uitgave van een eigen tijdschrift, de organisatie van lezingen, excursies, tentoonstellingen en openhuisdagen.
In breder verband maakt de Heemkundekring ook deel uit van het Cultuur Historisch Netwerk, een organisatie van het Roosendaalse gemeentearchief, de bibliotheek, Museum het Tongerlohuys en de Heem- en Oudheidkundige Kringen van Roosendaal, Nispen, Wouw, Essen en Kalmthout.
Ook is de Heemkundekring lid van het Brabants Heem, de overkoepelende organisatie van heemkundekringen in Noord- Brabant en participeren wij sinds 2019 in de Brabant Cloud.
Inzet van heemkundigen is geen bezigheid die alleen op het verleden is gericht, maar is ook een toekomstgerichte activiteit met een tweeledig doel: het behoud van het cultureel erfgoed en het uitdragen van de kennis daarvan.